Światowy Dzień Wody 2024 – na czym polega i kiedy wypada?

Woda to życie – dosłownie. Twoje ciało w około 60% się z niej składa. Nie wytrzymasz bez wody dłużej niż 72 godziny, mimo że nie zawiera żadnych składników odżywczych. Woda pokrywa 70% powierzchni ziemi i jest wszechstronnie wykorzystywana w gospodarstwach domowych, rolnictwie, transporcie wodnym, w produkcji energii elektrycznej, czy w elektrowniach cieplnych i jądrowych.

Dlatego edukacja na temat problemów związanych z jej brakiem i wyczerpywaniem się zapasów, jest kluczowa. Wspólnie z magister farmacji, Iloną Krzak przybliżymy Ci Światowy Dzień Wody i odpowiemy na nurtujące pytania.

Zobacz też:

• Dzień Przytulania
• Dzień Ryby
• Dzień Pszczół
• Dzień Singla
• Światowy Dzień Rzucania Palenia
• Światowy Dzień Walki z Rakiem
• Światowy Dzień bez Telefonu Komórkowego
• Dzień Dawcy Szpiku
• Dzień Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa
• Dzień Czystego Powietrza
• Marnowanie żywności
• Płuca po pandemii
• Miesiąc Świadomości Chorób Tarczycy

Co to jest Światowy Dzień Wody?

Światowy Dzień Wody to wydarzenie obchodzone co roku 22 marca. Jest to międzynarodowy dzień ustanowiony przez Organizację Narodów Zjednoczonych (ONZ) w 1993 roku. Ma on na celu zwrócenie uwagi społeczeństwa na znaczenie czystej wody i promowanie zrównoważonego zarządzania zasobami wodnymi .

Każdego roku Światowy Dzień Wody skupia się na innym aspekcie związanym z tym istotnym zasobem, jak na przykład ochrona ekosystemów zależnych od wody, promowanie odpowiedniego zużycia czy edukacja na temat wody jako nieodnawialnego surowca.

Jaki jest temat przewodni Światowego Dnia Wody w 2024 roku?

Światowy Dzień Wody w 2024 roku skupia się na temacie „Water For Peace”, czyli Woda na rzecz pokoju”. Tematyka ta podkreśla rolę, jaką woda odgrywa w budowaniu lub podważaniu pokoju. Gdy dostęp do wody jest nierówny, a zasoby są zanieczyszczone lub niewystarczające, zwiększa się ryzyko konfliktów między społecznościami i narodami.

Woda w liczbach

• Na świecie jest ok. 1 260 000 000 000 000 000 000 litrów wody .
• Woda odpowiada za około 71% powierzchni ziemi .
• Aż 97% wody znajduje się w oceanach .
• Woda słodka to tylko 3% całej wody, z czego dostępne dla człowieka jest wyłącznie 0,5% .
• Jeśli mielibyśmy 100 litrów wody na całym świecie, woda pitna obejmowałaby tylko 0,003 litra (pół łyżeczki) .
• Zakładając, że cała woda na świecie może wypełnić filiżankę, zaledwie jedna kropla odpowiadałaby za wszystkie rzeki i jeziora .
• Niecałe 4 litry rozlanej benzyny mogą zanieczyścić około 2 839 000 litrów wody .
• W jednej kropli wody może być nawet 1 000 000 mikroorganizmów.
• Jedna na trzy osoby na świecie nie ma dostępu do czystej wody pitnej.
• Mózg człowieka składa się w 75% z wody; płuca w prawie 90%, a krew w 82%.

Jak woda wpływa na pracę organizmu?

Woda pełni kluczową rolę w funkcjonowaniu każdej komórki, tkanki i narządu w organizmie. Jest niezbędna do prawidłowego przebiegu procesów metabolicznych, utrzymania równowagi płynów oraz termoregulacji.

Na co wpływa woda w organizmie?

Regulacja temperatury

Woda odgrywa istotną rolę w procesie regulacji temperatury w organizmie. Kiedy temperatura ciała wzrasta – na przykład podczas uprawiania sportu czy przebywania w wysokiej temperaturze otoczenia, gruczoły potowe w skórze zaczynają wydzielać pot, który składa się głównie z wody .

Proces ten ma na celu schłodzenie skóry i całego ciała. Kiedy pot paruje, zużywa dużą ilość ciepła, co prowadzi do efektywnego obniżenia temperatury ciała. Dzięki temu mechanizmowi organizm jest w stanie utrzymać optymalną i stabilną temperaturę, zapobiegając przegrzewaniu .

Transport składników odżywczych

Woda jest podstawowym środkiem transportu w organizmie, dlatego pełni kluczową rolę w dostarczaniu składników odżywczych do poszczególnych komórek. Zawarte w niej substancje mogą swobodnie przemieszczać się w całym ciele, dzięki czemu składniki odżywcze docierają z układu pokarmowego do każdej komórki w organizmie .

Dodatkowo woda bierze udział w procesach metabolicznych, umożliwiając prawidłowe funkcjonowanie enzymów i hormonów, które są niezbędne do przyswajania tych składników odżywczych. Działa też jak środek transportujący odpady metaboliczne poza organizm, takie jak produkty rozpadu białka czy składniki nieprzetworzone przez ciało, umożliwiając ich wydalenie na przykład przez nerki .

Równowaga płynów

Woda odpowiada za utrzymanie homeostazy, czyli wewnętrznej równowagi organizmu, a w szczególności równowagi płynów. Ciało składa się w około 60% z wody – płyn ten jest zatem niezbędny do prawidłowego działania wszystkich komórek i tkanek .

Woda pełni funkcję regulatora, co pozwala utrzymać stabilny poziom elektrolitów. To ważne dla procesów, takich jak skurcze mięśni, przewodnictwo bodźców nerwowych czy utrzymanie prawidłowego ciśnienia krwi. W razie konieczności organizm jest w stanie samodzielnie regulować poziom wody za pomocą pragnienia czy wydalania moczu .

Uczestnictwo w procesach metabolicznych

Woda, jako jeden z najważniejszych składników ciała, bierze udział w trawieniu, absorpcji i przenoszeniu składników odżywczych, jak również eliminacji produktów przemiany materii. Działa jak środek transportu, dzięki któremu składniki odżywcze mogą podróżować po ciele .

W trakcie procesu trawienia woda jest niezbędna do funkcjonowania enzymów i pozwala na efektywne przyswajanie składników odżywczych. Równocześnie, poprzez swoje uczestnictwo w procesie wydalania, pomaga usunąć niepotrzebne i potencjalnie szkodliwe dla organizmu produkty przemiany materii np. alkohol i jego metabolity czy amoniak .

Smarowanie stawów

Woda pełni niezwykle ważną rolę w funkcjonowaniu stawów – działa jak smar, zwiększając elastyczność i umożliwiając płynne ruchy. Każdy staw w ciele otoczony jest tzw. torebką stawową, która zawiera płyn stawowy, składający się głównie z wody .

To właśnie dzięki wodzie płyn stawowy wykazuje właściwości smarujące i amortyzujące. Specjalna warstwa zapewnia optymalne środowisko dla kostek stawowych, zapobiega ich nadmiernemu tarciu o siebie i chroni przed uszkodzeniem .

Woda dostarcza także składników odżywczych do chrząstki stawowej i usuwa z niej produkty odpadowe, co pomaga utrzymać zdrowie i sprężystość naszych stawów.

Ile wody potrzebujemy vs. ile zużywamy?

Nie oszukujmy się – każdy z nas zużywa więcej wody, niż potrzebuje. To jednak zupełnie naturalne – jeśli wydaje nam się, że coś jest „nieskończone”, to dlaczego mamy to oszczędzać? W końcu nieważne, czy woda z kranu będzie leciała 2 minuty, czy 2 godziny, najpewniej i tak Ci jej nie zabraknie.

To jednak nie takie proste. Oszczędzanie wody jest niezwykle ważne, ale do tego przejdziemy nieco później. Najpierw sprawdźmy, o ile więcej wody zużywamy, niż jej faktycznie potrzebujemy.

Ile wody potrzebujemy dziennie?

Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia, minimalne zużycie wody niezbędne do utrzymania podstawowej higieny i zdrowia to około 50 litrów na osobę dziennie. Ilość ta pozwala na napojenie, pranie ubrań, przygotowywanie posiłków czy ogólne dbanie o czystość .

Ile wody zużywają Polacy?

Jak podaje Główny Urząd Statystyczny przeciętne zużycie wody przez gospodarstwo domowe na jednego mieszkańca w 2021 roku wyniosło 33,5 m³, czyli 33 500 litrów. Możemy zatem łatwo policzyć, że średnio zużywamy 91 litrów wody dziennie. A to naprawdę bardzo dobry wynik. Średnie dzienne zużycie wody na mieszkańca Europy to ok. 144 litry wody .

Jak prawidłowo się nawadniać?

Odpowiednie nawodnienie organizmu to klucz do utrzymania zdrowia i dobrego samopoczucia. Niewystarczająca ilość płynów może prowadzić do niskiej wydolności, zmęczenia, a nawet dehydratacji. Co robić, aby unikać takich stanów?

• Regularne spożywanie płynów. Prawidłowe nawodnienie wiąże się z regularnym piciem, nawet jeśli nie odczuwasz pragnienia. Sugeruje się przyjmowanie około 2-3 litrów płynów dziennie, w zależności od wieku, płci, aktywności fizycznej, stanu zdrowia i temperatury otoczenia.
• Picie wody. Choć można uwzględnić różne źródła płynów, woda powinna stanowić ich większość. Nie zawiera ona cukru ani dodatkowych kilokalorii. Warto też rozważyć wodę mineralną, która dostarcza cennych elektrolitów.
• Nawodnienie przed, podczas i po wysiłku fizycznym. Aktywność fizyczna zwiększa zapotrzebowanie na płyny. Dlatego warto pić przed treningiem, regularnie podczas wysiłku i po jego zakończeniu, aby zrekompensować utraconą wodę.
• Spożywanie płynów z posiłkami. Picie płynów podczas posiłków może pomóc w trawieniu i ułatwić nam osiągnięcie zalecanej dziennej ilości płynów. Unikaj jednak picia dużych ilości wody tuż przed posiłkiem, aby sztucznie nie zmniejszać apetytu.
• Ograniczanie moczopędnych i odwadniających napojów. Alkohol, kofeina, niektóre zioła, a nawet coca-cola mogą przyspieszać odwodnienie. Dlatego konsumenci tych napojów powinni zwracać szczególną uwagę na dodatkowe nawodnienie.

Co się dzieje w organizmie, gdy jesteś odwodniony?

Odwodnienie występuje, gdy organizm traci więcej płynów, niż jest w stanie uzupełnić, co skutkuje niewystarczającą ilością wody potrzebnej do prawidłowego funkcjonowania. Prowadzi to do zakłócenia równowagi elektrolitów, takich jak sód i potas, które są niezbędne do prawidłowego działania komórek i narządów .

W miarę postępu odwodnienia, osoba może odczuwać początkowe objawy, takie jak suchość w ustach, zmęczenie, bóle głowy, a nawet niewielkie spadki wydajności mentalnej i fizycznej. Może też dojść do osłabienia mięśni, przyspieszonego tętna, a w ekstremalnych przypadkach nawet utraty przytomności .

Odwodnienie to poważny stan, który może prowadzić do groźnych dla życia komplikacji, takich jak uszkodzenia nerek, wstrząs hipowolemiczny (znaczny spadek objętości krwi), a nawet śmierć. Dlatego ważne jest, aby stale zapewniać organizmowi odpowiednie nawodnienia .

W jakich krajach brakuje wody pitnej?

Brak dostępu do czystej wody pitnej to ogólnoświatowy problem, który szczególnie dotyka kraje o niskich dochodach, zwłaszcza na obszarach suchych i pustynnych. To złożona sytuacja, która obejmuje zarówno warunki klimatyczne, jak i kwestie infrastruktury, zarządzania zasobami wodnymi oraz konflikty i niestabilności polityczne. W jakich krajach jest najgorzej?

Jak wygląda sytuacja w Polsce?

Polska również stoi w obliczu problemu niedoboru wody. Jesteśmy jednym z krajów w Europie, gdzie zasoby wody są najbardziej ograniczone. Średnie roczne zasoby wodne na mieszkańca w Polsce wynoszą około 1600 m³, czyli tyle, ile na statystycznego obywatela Egiptu. Dla porównania średnia europejska to ok. 4300 m³ .

Główna przyczyna niedoboru wody to niewystarczająca retencja, czyli zdolność ziemi do zatrzymywania wody. Polska ma jedną z najniższych wartości retencyjnych w Europie, co oznacza, że wiele deszczówki lub wody z topniejącego śniegu jest szybko odprowadzane do rzek i morza, a nie przechowywane do późniejszego użytku.

Dlaczego na świecie brakuje wody pitnej?

Niedobór wody pitnej na świecie jest jednym z najpoważniejszych globalnych wyzwań XXI wieku. Kluczowe czynniki przyczyniające się do tego problemu to szybki wzrost populacji, rosnące zapotrzebowanie na wodę w rolnictwie, przemysłach i gospodarstwach domowych, zmiany klimatu, zanieczyszczenie zasobów wodnych i niewystarczająca infrastruktura wodna.

Przyrost populacji

Przyrost populacji jest jednym z głównych czynników wpływających na rosnące zapotrzebowanie na wodę pitną. W miarę jak populacja na Ziemi rośnie, zwiększa się również potrzeba dostarczania coraz większych ilości czystej, bezpiecznej wody do picia, gotowania, mycia, zaspokajania potrzeb sanitarnych oraz dla gospodarstw domowych i przemysłu.

To wyzwanie jest szczególnie wyraźne w krajach rozwijających się, gdzie tempo wzrostu demograficznego jest dużo wyższe, a dostęp do czystej wody pitnej często ograniczony.

Ponadto szybkie urbanizowanie i migracja ludności do miast niesie ze sobą dodatkowe problemy związane z zapewnieniem odpowiedniej infrastruktury wodnej, co też może utrudniać dostęp do czystej wody.

Zmiany klimatyczne

Globalne ocieplenie prowadzi do intensyfikacji ekstremalnych zjawisk pogodowych takich jak susze, powodzie czy gwałtowne burze, które mogą mieć bezpośredni wpływ na zasoby wodne. Susza na przykład może zaszkodzić zarówno jakości, jak i ilości dostępnej wody, powodując jej niedobór w regionach dotkniętych tym zjawiskiem.

Wzrost temperatur z drugiej strony, prowadzi do szybszego parowania wody, wywołując zmiany w przepływie wód powierzchniowych i gruntowych. To z kolei może wpłynąć na dostępność wody pitnej, szczególnie w regionach, które już i tak borykają się z jej niedoborami.

Zanieczyszczenie zasobów wodnych

Zanieczyszczenie wody sprawia, że dostępne zasoby stają się nienadające do spożycia lub użytku, zarówno dla ludzi, jak i dzikiej przyrody. Przemysł, rolnictwo i odpady miejskie są głównymi źródłami, które wprowadzają toksyny i patogeny do zasobów wodnych. Bez odpowiednich systemów oczyszczania taka woda nie jest bezpieczna do użycia.

Po drugie, zanieczyszczenie wodne może uszkadzać ekosystemy wodne, prowadząc do utraty bioróżnorodności i zmniejszającej się zdolności ekosystemów do oczyszczania wody naturalnie. Skutki takie jak eutrofizacja, wywoływane przez nadmierną ilość składników odżywczych (np. azotu i fosforu) w wodzie, mogą prowadzić do zakwitów glonów, które dodatkowo zanieczyszczają wodę.

Wreszcie, zmiany klimatyczne związane z emisją gazów cieplarnianych mogą przyczynić się do zanieczyszczenia i degradacji zasobów wodnych przez zmiany w cyklu wodnym, takie jak susze czy powodzie, które z kolei mogą zaostrzyć deficyt wody. Tym samym, zanieczyszczenie zasobów wodnych nie tylko ogranicza dostępność czystej wody, ale również zaostrza problem braku wody na świecie.

Niewystarczająca infrastruktura wodna

Infrastruktura wodna obejmuje takie elementy jak systemy dostarczania wody, oczyszczalnie ścieków, zapory i tamy. To niezbędne do zbierania, przechowywania, oczyszczania i dystrybucji wody do użytkowników końcowych, zarówno w kontekście domowym, jak i przemysłowym.

W wielu regionach na świecie, zwłaszcza w rozwijających się krajach, infrastruktura wodna jest niewystarczająca. Prowadzi to do sytuacji, w której dostęp do czystej, bezpiecznej wody jest ograniczony. Co więcej, nieefektywne systemy mogą skutkować znacznymi stratami – na przykład przez nieszczelne rury czy niewłaściwe magazynowanie.

Dodatkowo, zmiany klimatu mogą zaostrzać problem niewystarczającej infrastruktury wodnej. Wzrost temperatur i zmiany w szablonach opadów mogą przekroczyć zdolności istniejących systemów do gromadzenia i przetwarzania wody, co prowadzi do dalszego zaostrzenia problemu braku wody.

Kiedy zupełnie zabraknie wody pitnej?

Bardzo trudno jest precyzyjnie określić, kiedy dokładnie zabraknie wody pitnej na świecie, ponieważ zależy to od wielu czynników, takich jak tempo zmian klimatycznych, globalne i lokalne działania dotyczące zarządzania zasobami wodnymi, a także zmiany we wzorcach konsumpcyjnych.

Szacuje się jednak, że przy obecnej stopie wykorzystywania wody, około ⅔ świata będzie doświadczać niedoboru wody do 2030-2040 roku. Ta przewidywana sytuacja, zwana „kryzysem wody”, nie oznacza jednak, że całkowicie zabraknie wody pitnej. Różne regiony będą dotknięte tym problemem w różnym stopniu, a niektóre miejsca mogą doświadczyć ekstremalnego braku wody.

Jak zanieczyszczanie zbiorników wodnych wpływa na faunę?

Zanieczyszczenie zbiorników wodnych wywiera silny wpływ na zwierzęta żyjące w wodzie. Zakłóca to równowagę ekosystemu, a także bezpośrednio wpływa na zdrowie i przetrwanie zwierząt wodnych.

• Negatywny wpływ na zdrowie zwierząt. Zanieczyszczone wody są pełne chemikaliów i substancji toksycznych, które mogą kumulować się w organizmach zwierząt, prowadząc do chorób, a nawet śmierci. W długiej perspektywie zanieczyszczenia te mogą też skutkować zmianami genetycznymi i deformacjami.
• Zmniejszenie bioróżnorodności. W wyniku zanieczyszczenia wody wiele gatunków zwierząt wodnych może wyginąć. Istoty te nie są w stanie przystosować się do zmieniających się warunków. Efektem tego będzie zmniejszenie bioróżnorodności i zakłócenie równowagi ekosystemów wodnych.
• Zmiana łańcucha pokarmowego. Zanieczyszczenie zasobów wodnych może także zakłócić łańcuch pokarmowy. Zwierzęta na niższych szczeblach łańcucha pokarmowego mogą ginąć lub zmniejszać swoją populację, co z kolei wpłynie na drapieżniki na wyższych szczeblach.
• Pogorszenie jakości siedlisk. Zanieczyszczenie wodne może znacznie pogorszyć jakość siedlisk zwierząt, co prowadzi do masowej migracji lub wymierania gatunków niezdolnych do przystosowania się do nowych warunków.

Jak zużywać mniej wody na co dzień?

Zasoby wodne są limitowane, dlatego każdy z nas powinien próbować zmniejszać codzienne zużycie wody. Istnieje wiele prostych sposobów na oszczędzanie, które mają duże znaczenie, gdy wykorzystuje się je na większą skalę.

Zakręcanie kranu

Zakręcanie kranu podczas codziennych czynności, takich jak czyszczenie zębów czy golenie, to jeden z najprostszych sposobów na oszczędzanie wody w domu. Wielu z nas ma zwyczaj pozostawiania odkręconego kranu podczas tych aktywności, co prowadzi do zupełnie niepotrzebnego marnowania wody.

Dla przykładu, podczas mycia zębów, możemy zużyć nawet do 6 litrów wody na minutę. Zakręcając kran na te 2-3 minuty, można zatem zaoszczędzić znaczną ilość wody każdego dnia. Tego typu małe zmiany w codziennych nawykach mogą przekładać się na znaczne oszczędności w długiej perspektywie, przyczyniając się do ochrony globalnych zasobów wodnych.

Oszczędność pod prysznicem

Świadome korzystanie z prysznica jest jednym z najprostszych sposobów na oszczędzanie wody na co dzień. W praktyce polega to na zakręcaniu wody podczas mycia ciała lub włosów. Choć mogą się to wydawać niewielkie zmiany, gdy dołączymy do nich wielu użytkowników, oszczędzimy setki litrów wody.

Efektywne mycie naczyń i pranie ubrań

Zamiast zostawiać odkręconą wodę podczas mycia naczyń, lepszym rozwiązaniem jest namaczanie ich przez pewien czas, a następnie szybsze spłukiwanie. Co ważne, warto korzystać ze zmywarki. Przeważnie podczas jednego cyklu zmywania sprzęt wykorzystuje około 3 razy mniej wody niż podczas zmywania ręcznego.

Podobnie, jeśli chodzi o pranie ubrań, warto w miarę możliwości wypełniać pralkę, co jest bardziej efektywne w kontekście zużycia wody niż pranie mniejszych ilości ubrań częściej.

Rozsądne podlewanie roślin

Najlepszą praktyką jest podlewanie roślin wczesnym rankiem lub późnym wieczorem, kiedy ewaporacja wody jest niewielka. Pozwala to na lepsze nawilżenie gleby i efektywne wykorzystanie wody. Używanie systemów kroplowych również może zminimalizować marnotrawstwo wody.

Zbieranie deszczówki

Instalowanie systemów do zbierania deszczówki pozwala na gromadzenie wody, która może być potem wykorzystywana do podlewania roślin, mycia samochodów czy nawet płukania toalety. Systemy te zwykle składają się z beczek umieszczonych pod rynnami, które zbierają opadającą wodę. To nie tylko sposób na oszczędzanie wody, ale też redukcję rachunków.

Podsumowanie